Vana Çeşitleri

Gate vanalar çok turla açılıp, kapanan vanalar grubundandır ve yaygın olarak kullanılırlar. Gate vanalar çeşitli ebatlar, malzemeler, sıcaklık ve basınç değerleri ile kapak ve gövde tasarımları da dâhil birçok çeşidi vardır. Gate vanalar tamamen açık veya tamamen kapalı fonksiyonda çalışabilecek şekilde tasarlanmıştır. Bu yüzden kontrol veya ayar vanası olarak kullanılamazlar. Hassas akış kontrolü için de uygun değildir.

Gate vanalar genellikle minimum basınç kaybı ve serbest delik gerektiğinde kullanılır. Tamamen açıldığında, sürgünün akış yolunda hiçbir tıkanması yoktur ve bu da çok düşük bir basınç kaybına neden olur. Gate vana çok turlu bir vana olduğundan vananın çalışması dişli bir mil vasıtasıyla olur. Sürgünün açık konumdan kapalı konuma geçmesi için milin birkaç kez dönmesi gerektiğinden, yavaş çalışma su darbesi etkilerini de önler.

Gate vanalar, akışkan geçişini geçiş yönüne dik olarak kayan bir sürgü ya da disk ile kapanıp, açılarak çalışırlar. Gate vanaların kullanıldığı akışkanlar; sıcak su, basınçlı hava, akaryakıt ve kimyasallardan oluşan akışkanlar gösterilebilir.

Gate vanalar ANSI normunda API 600-602 standartlarında üretilirler.

Glob vana tüm dünyada tesisatlarda en sık kullanılan vana tipidir. Sıkça tercih edilen tüm ürünler gibi bu vanaların teknolojisi de hızlı şekilde gelişmektedir. Sık açık kapamaya uygun, dayanıklı ve uzun ömürlüdürler. Hassas akış kontrolü sunan glob vanalar yüksek basınç ve sıcaklıkta kullanıma uygundur. Bu vanaların sık tercih edilmesinin en önemli sebebi üç ayrı noktada başarıyla sağladıkları sızdırmazlıklarıdır. Devre sızdırmazlığını dönen vana volanının site basması ile kapanan sisteme borçlu olan bu vanalar, dış sızdırmazlığı ise iki farklı çözümle sağlar. Gövde ile kapak arasındaki sızdırmazlığı bir contayla, hareket milinden dış ortama sızdırmazlığı ise salmastra ringleri ile garanti altına alır.

Glob Vana Çeşitleri

Tüm dünyada tesisatlarda en sık kullanılan vana tipi olan glob vananın sızdırmazlık yöntemleri birbirinden farklı üç çeşidi vardır.

Baskılı Glob Vana

Basklı tip vanalarda sızdırmazlık sistemi metal bir kapama elemanı olan subabın, yine metal bir disk üzerine oturması ile kapaması ile yapılır. Yani sızdırmazlık sistemi metal-metal şeklindedir.

Metal Körüklü Glob Vana

Bu vanaların mil sızdırmazlık sistemleri, paslanmaz çelik körük ile geliştirilmiştir. Yani vananın mil yatağından dışarıya olan sızdırmazlık sistemi, kapak ile gövde arasına takılan çanak-körük-mil sistemi ile desteklenir. Ayrıca körükte oluşabilecek problemler sonucu sızıntı riskine karşı geçici çözüm olarak salmastra grubu da bulunur.

Pistonlu Glob Vana

Pistonlu tip vanaların sızdırmazlık sistemi metal-elastiktir. Bu vanalarda halka şeklindeki elastik özelliğe sahip iki ring ve bunların içerisine giren bir piston bulunur. Bu piston kapama elemanı olarak görev yapar. Kapak somunlarından gelen baskı ringlerin içerisindeki pistonu radyal baskı ile sarar. Sızdırmazlık bu baskı ile sağlanır. Pistonun kapama şekli sayesinde diğer glob vanalardan farklı olarak devrede oluşabilecek tortu ve pislikler de temizlenir

Yüksek basınca ve yüksek sıcaklıklara dayanıklı olan glob vanalar bu özelliklerinin yanı sıra hassas akış kontrolü de sağlarlar. Basınç kayıpları diğer vanalara göre daha fazla olan glob vanaların akışkan kontrolünde kullanıldığı ana başlıklar aşağıdaki gibidir.

Küresel vanalar ismini içlerinde bulunan delikli ve döner küreden alır. Temel olarak bu delikli küre vananın üstündeki kol yardımıyla 90 derecelik açılarda döndürülerek sistemden geçen akış kontrol edilir. Vana kolu akışla aynı hizaya getirildiğine kürenin deliği de akış ile aynı hizadadır ve akışkan tamamen serbesttir. Kol vanaya dik olacak şekilde 90 derece döndürüldüğünde de sistem kapanır ve akış kesilir. Küresel vanalar çok açılıp kapanan veya çabuk açılıp kapanması gereken yerlerde öncelikli olarak tercih edilir. Küresel vanalar, iyi derecede sızdırmazlık özellikleri, düşük basınç kaybı sağlamaları, kolay açılıp kapanmaları ve boru hattında az yer kaplamaları sebebiyle sıklıkla tercih edilen metal vana türlerinden biridir.

Küresel vananın farklı ihtiyaçlara uygun alt türleri vardır. Örneğin doğalgaz tesisatında kullanılan doğalgaz küresel vanası EN 331 Avrupa standartlarına uygun şekilde üretilmek zorundadır. Bazı diğer küresel vana çeşitleri arasında ise sızdırmazlığın öncelikli olduğu sistemlerde kullanılan flanşlı küresel vanalar ya da normal kolun dönemeyeceği dar alanlarda kullanılan kelebek kollu küresel vanalar örnek gösterilebilir.

Küresel vanalar hafiflikleri, kolay kullanım sağlamaları, az yer kaplamalarının yanı sıra düşük basınç kaybı ve iyi sızdırmazlık özellikleriyle birçok sektörde kullanılan bir metal vana türüdür. Özellikle binalarda içme suyu tesisatları ve doğalgaz tesisatlarında görmeye alışık olduğumuz küresel vanalar bu en bilindik alanların dışında şu alanlarda da sıklıkla kullanılırlar.

Çekvalfler akışkan transfer sistemlerinde akışkanın geriye dönmesini engelleyen emniyet armatürleridir. Sistem ihtiyacı ve diğer kriterlere göre arasından seçim yapılabilecek birçok çekvalf çeşidi vardır. Çekvalf seçimi yapılırken göz önüne alınan başlıca faktörler ise basınç kaybı, kapanma özelliği ve maliyetlerdir. Çekvalfler akışkanın tek yönlü akışına müsaade eden valflerdir. Bunu içerisinde bulunan bilya, yay ya da konik yapılarla sağlayan bu ekipmanlar farklı tesisatlarda farklı nedenlerle kullanılır. LPG motorlu taşıtlar gibi geri giden akışanın sistemin çalışmasını olumsuz etkileyeceği sistemlerde çekvalf, sistem stabilizasyonunu sağlarken hidrolik sistemlerde ise oluşturulan basıncın akışkanın geri dönüşü ile azalmasını engeller.

Farklı sistemlerde farklı amaçlarla kullanılan çekvalflerin prosese ve kullanılan akışkana uygun farklı çeşitleri vardır. Belli başlık çekvalf çeşitleri aşağıdaki gibidir.

Kelebek vanalar açma kapama ve de debi ayarında kullanılan çok yönlü bir vana türüdür. Kelebek vana boru hattında az yer kaplayan, mükemmel sızdırmazlık özelliğini her iki yönde sağlayan, kolay ve ekonomik şekilde otomasyona uyarlanabilen, düşük basınç kayıpları ile çalışan, ekonomik bir vana türüdür. Bu özellikleri kelebek vanayı ilk tasarlandığı 1960’lı yıllardan bu yana birçok sistemde tercih edilen bir ürün haline getirmiştir. Günümüzde yangın söndürme tesisatı, su ve atıksu tesisatları, enerji istasyonları, kompresör hatları, klima santralleri, arıtma merkezleri gibi birçok alanda kullanılan kelebek vanaların wafer ve lug olmak üzere iki tipi vardır.

Lug tipi kelebek vanalarda her bir flanş kendi cıvatalarına sahip olduğu için sistemi tamamen kapatmadan vanayı temizlemek, incelemek, onarmak mümkündür. Öte yandan wafer tipi kelebek vanalar ise tek yönlü akış sistemlerinde geri akışı engelleyecek şekilde tasarlanmışlardır. Sızdırmazlıkları yüksektir ve iki yönlü basınç farkına karşı sistemi korurlar

Kelebek vana, boru hattında az yer kaplayan, mükemmel sızdırmazlık özelliğini her iki yönde sağlayan, kolay ve ekonomik şekilde otomasyona uyarlanabilen, düşük basınç kayıpları ile çalışan, ekonomik bir vana türü olarak birçok alanda sıklıkla kullanılır. Alt türleriyle farklı sektörlerde farklı akışkan uygulamalarında kullanılan bu vanalar en çok tercih edilen vana türlerinden birisidir.